Osmanlı Türk Anayasa Metinleri

Osmanlı Türk Anayasa Metinleri

Prof. Dr. Ahmet Nohutçu
Dr. Ali Ziyrek

- 1876 Anayasası (Kânûn-I Esâsî) Esas Ve Sadeleştirilmiş Metin

- 7 Zilhicce 1293 Tarihli Kânûn-I Esâsî’nin Bazı Mevadd-I Muaddelesine Dair Kanun

- Kânûn-I Esâsî’nin 5 Şaban 1327 Tarihli 7, 35 Ve 43'üncü Mevadd-I Muaddelesini Muaddil Kanun

- 7 Zilhicce 1293 Tarihli Kânûn-I Esâsî’nin 102'nci Maddesi İle 2 Recep 1332 Tarihli 7'inci Ve 43'üncü Mevadd-I Muaddelesini Muaddil Kanun

- Kânûn-I Esâsî’nin 5 Şaban 1327 Tarihli 76'ıncı Madde-İ Muaddelesini Muaddil Kanun

- Kânûn-I Esâsî’nin 26 Rebiülevvel 1333 Tarihli 7'inci Madde-İ Muaddelesinin Tadili İle 2 Recep 1332 Tarihli 35'inci Madde-İ Muaddelesinin Tayyı Hakkında Kanun

- 7 Zilhicce 1293 Tarihli Kânûn-I Esâsî’nin 72'nci Maddesini Muaddil Kanun

- Kanûn-I Esâsî’nin 69'uncu Maddesini Muaddil Kanun

- 1921 Anayasası (Teşkilât-I Esasiye Kanunu) Değişiklikler Dâhil Esas Ve Sadeleştirilmiş Metin

- 1924 Anayasası'nın Mevcut Haliyle 1945 Yılında Kanun İle Sadeleştirilmiş Metni

- 1961 Anayasası Ve Değişiklikleri Metni

- 1982 Anayasası İlk Metin

- 1982 Anayasası (2017 Değişiklikleri Dâhil Güncel Metin)​

Önsöz
Osmanlı-Türk Anayasalarının tamamını kitap formatında sunan pek çok yayın bulunmaktadır. Bunlar içinde en öne çıkanı Şeref Gözübüyük ve Suna Kili’nin "Türk Anayasa Metinleri (Sened-i İttifaktan Günümüze)” adlı derleme çalışmasıdır. 1957 yılından günümüze değin pek çok farklı versiyonları yayımlanan, pek çok güncelleme ile okuyucu ile buluşan bu çalışmadan başka Tarhan Erdem’in "Anayasalar ve Belgeler (1876-2012)” adlı derlemesi de dikkat çekmektedir. Bu iki eser yalnız anayasa metinlerini değil, şekli olarak anayasa metni olmayan niteliği tartışmalı bazı önemli siyasi ve hukuki belgeleri de ihtiva etmektedir. Bunun dışında da eski ve yeni tarihli birçok çalışma ile Osmanlı-Türk Anayasaları kitap formatında bir araya getirilmiştir.

Her biri değerli olan bu çalışmalar, akademisyen, öğrenci ve genel okuyucu kitlesi için yararlı olmaktadır. Ancak önemli bir değişime sahne olan 19. ve 20. yüzyıl Osmanlı-Türk siyasi ve hukuki hayatı, bunu anayasa metinlerinin içeriğine olduğu kadar bunların dış kalıplarına da yansıtmıştır. Alfabe ve dilsel ifade değişikliklerini de içeren bu yansıtma, güncel okuyucu için bazı zorlukları da beraberinde getirmiştir. 1876, 1921 ve 1924 Anayasaları çok eski tarihlerden itibaren Latinize edilmiş oldukları için konunun zorluğu, bunları okuyabilme imkânından çok güncel olarak anlamlandırma üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bunlardan 1924 Anayasası, 1945 yılında zaten kanun ile birebir "güncellendiği” için hariç tutulmak üzere, 1876 ve 1921 Anayasalarının anlamsal karşılıkları konusunda ciddi zorluklar bulunmaktadır.

Eldeki çalışma 1876’dan günümüze değin "Osmanlı-Türk Anayasaları”nı bir bütün olarak içermektedir. Bunlardan ilk anayasa olan 1876 Kanun-ı Esasî’si literatürde bir ilk olarak güncel Türkçesi ile de verilmiştir. Kuşkusuz bu görev, bu kültüre ve dile çok daha aşina, alanının duayeni önceki kuşak anayasa hukukçusu veya hukuk tarihçilerince çok daha iyi yerine getirilebilirdi. "En doğru” anlamı verilerek madde bütünsellikleri bozulmadan bu önemli boşluğun doldurulması hedeflenmiştir. Bu konuda eksiklerimizin olabileceğini ve gelebilecek eleştirilere açık olduğumuzu ifade etmek isteriz. Bunun dışında 1921 Anayasası veya orijinal adıyla "Teşkilat-ı Esasiye Kanunu” Ömer Öneren ve Ahmet Kardam tarafından günümüz Türkçesine uyarlanmıştı. Bu çalışmadan yararlanmakla beraber, bu özgün anayasa metninin tamamı da tarafımızdan yeni baştan ele alınmış ve günümüz Türkçesine uyarlanmıştır.

Böylece eldeki çalışma, 1876 ve 1921 Anayasalarını Latinize orijinal ve güncel anlamları ile vererek bu metinlerin anlaşılmasını sağlamayı ümit ederken literatürdeki bu önemli boşluğu da doldurmayı hedeflemektedir. 1924 Anayasası Latinize edilmiş ilk hali ve 1945’te kanun ile "sadeleştirilmiş” hali ile iki ayrı metin olarak ve yapılan değişikliklerle beraber verilmiştir. 1961 Anayasası ise madde sıralarıyla ilk hali ve değişik son hali ile tek bir metin olarak verilmiştir. Son anayasa olan 1982 Anayasası ise, kabul edildiği ilk haliyle tek bir metin olarak verilmiş, pek çok defa değişen bu anayasa, son olarak da güncel ve en son haliyle ayrı bir metin olarak verilmiştir.

Çalışmamız için, adı geçen yazarların bazıları pek çok baskı yapan ve farklı versiyonları olan çalışmalarından başka, Türkiye Büyük Millet Meclisi ile Anayasa Mahkemesi’nin resmi sitelerindeki anayasa metinlerinden, ayrıca tereddüt edilen yerlerde Osmanlıca orijinal metinlerden ve dönemin Resmi Gazete’lerinden yararlanılmıştır. 1876 ve 1921 Anayasa metinlerinin değişiklikler dâhil güncel Türkçeleri ise telif olarak okuyucuya sunulmaktadır.
Yararlı olması dileklerimizle...

İstanbul-2020