Adalet Uygulamada Sıkça Görülen Dava Türlerine Göre Ön İnceleme Aşaması

Kamulaştırmasız El Atma Davaları

Bedel Tespiti ve Acele El Koyma Davaları

Kamulaştırma Bedelinin Tespiti ve Tescil Davaları

Evlenmeye İzin Davaları

Yaş Düzeltme Davaları

Tapuda Kayıt Düzeltme Davaları

Tedbir Nafakası Davaları

Tanıma ve Tenfiz Davaları

Bekleme Süresinin Kaldırılması Davaları

Kadına Karşı Şiddet Önlenmesi ve Ailenin Korunmasına İlişkin Kanun’danDoğan Davalar (Talepler)

Örnek Tensip Tutanakları

Örnek Ön İnceleme Tutanakları

Örnek Ön İnceleme Duruşma Tutanakları

Örnek Tahkikat Duruşma Tutanakları

Örnek Gerekçeli Kararlar

Örnek Yargıtay Kararları

 

 

Bilindiği üzere 01. 10. 2011 tarihinde yürürlüğe giren Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) ile hem yazılı hem de basit yargılama usulüne tabi davalar için ön inceleme kurumu getirilmiş ve genel olarak davaların makul süre içinde ve en az giderle çözümlenmesi amaçlanmıştır.

Yeni sistemle bazı davaların tensip veya ön inceleme aşamasında, bazı davaların ise ön inceleme veya takip eden tahkikat duruşmaları sonucunda çözümü mümkün hale gelmiştir. Ancak her davanın esası (yasal/hukuki dayanakları, ayırıcı özellikleri), mutlak surette o davanın tabi olduğu yargılama usulünü ve yargılama aşamalarını etkileyeceği için, esas ve usul kuralları birlikte değerlendirilmelidir.

Hukuki form (şekil, usul) kuralları; hukuki güvenliği, istikrarı, savunma hakkını, uyuşmazlıkların esasını ve adil yargılamayı korumak için konulduğuna göre her davanın tabi olduğu yargılama usulüne uyulması gerekli ve zorunludur. Gerçekte yazılı yargılama usulüne tabi bir davanın basit yargılama usulü ile görülmesi, kuşkusuz uyuşmazlığın esasını ve savunma hakkını etkiler.

Bir davanın tabi olduğu yargılama usulünün tespiti için, ilk önce o davanın esası (hukuki nitelendirme) nın belirlenmesi gerekir. Dava açıldıktan sonra, davanın esasının belirlenmesinde ilk veri dava dilekçesindeki açıklama (olaylar, dava sebepleri, vakıalar) dır. Bir davada olayları açıklamak taraflara, hukuki nitelendirme hakime ait olduğuna göre dava dilekçesinin havalesi sırasında dava dilekçesi incelenmeli ve hukuki nitelendirme yapılmalıdır. Dava dilekçesi açık değil ise, hakimin davayı aydınlatma yükümlülüğü (HMK. m. 31) gereği, takip eden aşamalarda (örneğin tensiple) gereken ara kararlar verilerek, tutanak davacıya/vekiline tebliğ edilip, dava aydınlatılıp somutlaştırılmalıdır. Hukuki nitelendirmeden sonra, davanın tabi olduğu yargılama usulüne göre tensip tutanağı düzenlenmelidir.

Kanaatimce, dava açıldıktan sonra, ilk önce bir dava dilekçesinde bulunması gereken zorunlu unsurlar (HMK. m. 119), sonra dava şartları (HMK. m. 114) incelenmeli ve daha sonra dava dilekçesindeki açıklama gözetilerek hukuki nitelendirme yapılıp, davanın tabi olduğu yargılama usulü belirlenmelidir. Ayrıca, dava şartları yönünden de öncelik sıralaması yapılmalıdır. Örneğin, vekil aracılığıyla takip edilen davada, vekilin usulüne uygun düzenlenmiş bir vekaletnamesinin bulunmaması halinde tensiple gereken ara kararlar verilmelidir. Buna karşılık, dava kayıt tarihinde bilinemeyeceğinden aynı davanın, daha önceden kesin hükme bağlanmamış olması şartı, tensipten sonra takip eden aşama/aşamalarda değerlendirilmelidir.

HMK ile getirilen yeni sistemde, dava açıldıktan sonra uyuşmazlığın hukuki niteliğinin saptanıp sonra tabi olunan yargılama usulünün tespiti zorunlu olduğu için bu çalışmada, uygulamada sıkça görülen bazı davalar örnek alınarak hukuki nitelendirme, görev, yetki, yargılama usulü ve yargılama aşamaları konularına ağırlık verilmiştir.

Bu çalışma; HMK uygulamasına ilişkin mesleki deneyimleri paylaşma ve uygulamada karşılaşılan sorunlara çözüm önerme amacıyla hazırlanmıştır.