Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri Türkiye ve Fransa Mukayesesi

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ.............................................................................................................................................. 5

İÇİNDEKİLER................................................................................................................................... 9

KISALTMALAR.............................................................................................................................. 15

GİRİŞ............................................................................................................................................... 17

BİRİNCİ BÖLÜM

FRANSA’DA YÜRÜTMENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİ

1.1. DÜZENLEME YETKİSİNİN DOĞUŞU VE GELİŞİMİ............................................................. 25

1.1.1. ......................................................................................................................... Genel Bakış 25

1.1.2. .................................................. 1789 Fransız İhtilali ve Yürütmenin Düzenleyici İşlemleri 26

1.1.3. ............................................................... Yürütmenin Tali Düzenleme Yetkisinin Belirmesi 27

1.1.4. ............................ Sekizinci Yıl Anayasası: Düzenleyici İşlemlerin Pozitif Hukukta Kabulü 29

1.1.5. ....................................... III. Cumhuriyet: Yürütmenin İlk Elden Düzenlemelerinin Belirişi 32

1.1.6. ..................................................... IV. Cumhuriyet: İnkâra Rağmen Yaygınlaşan Uygulama 35

1.2. V. CUMHURİYETTE YÜRÜTMENİN DÜZENLEME YETKİSİ.............................................. 39

1.2.1. ................................................................................. 1958 Anayasasının Yenilikçi Cephesi 39

1.2.2. ........................................................................................................................ Kanun Alanı 43

1.2.2.1. ........................................................................................................... Genel Olarak 43

1.2.2.2. ......................................................................... Kanun Alanını Saptayan Hükümler 44

1.2.3. ................................................................................................................. Kararname Alanı 49

1.2.3.1. ........................................................................................................... Genel Olarak 49

1.2.3.2. ........................................................... Anayasada Kararname Alanının Düzenlenişi 50

1.2.3.3. ........................................................ Kararname Alanının Kapsamının Belirlenmesi 53

1.2.4. .......................................................................................... Kararname Alanının Korunması 57

1.2.4.1. ........................................................................................................... Genel Olarak 57

1.2.4.2. .................................. Anayasanın 41. Maddesi: Kabul Edilemezlik (Irrecevabilité) 59

1.2.4.3. ..................... 37. Maddenin 2. Fıkrası: Kanun Alanından Çıkarma (Délégalisation) 63

1.2.5. ................................................................................................. Kanun Alanının Korunması 68

1.2.6. ................................................. Kanun-Kararname Alanına Yönelik Bölüşümün İstisnaları 71

1.2.6.1. ........................................................................................................... Genel Olarak 71

1.2.6.2. .................................................... Kanun Hükmünde Kararnameler (Ordonnances) 72

1.2.6.3. .............. Cumhurbaşkanının 16. Madde Kapsamında Alabileceği İstisnai Tedbirler 77

1.2.7. ....................................................................... 1958 Anayasasının Devrimi Gerçekleşti mi? 80

1.2.7.1. ................................................................................... Kanun Alanının Genişlemesi 81

1.2.7.1.1. ........................... 34. Maddede Yer Alan İkili Yapının Ortadan Kalkması 81

1.2.7.1.2. ............................... Kanun-Kararname Sahası Ayrımının Belirsizleşmesi 82

1.2.6.1.3. ......................... Kanun Alanının Genişlemesini Doğuran Çeşitli Sebepler 85

1.2.7.1.4. ....................................................... Sürecin Tek Hâkimi Olarak Hükûmet 90

1.2.7.2. ............................................................................. Anayasa Konseyi’nin Yaklaşımı 94

1.2.7.2.1. ............................................................................................ Genel Olarak 94

1.2.7.2.2. ...................... 1982 Kararı ve Anayasaya Aykırılık Yolunun Kapatılması 97

1.2.7.2.2.1. ............................................................................ Genel Bakış 97

1.2.7.2.2.2. ......................... 1982 Kararının Değeri, Öncülleri ve Gelişimi 99

1.2.7.2.2.3. ............. Özerk (autonome) Kararnamelerin Ortadan Kalkması 102

1.2.7.2.3. .............. Kanun Alanının Genişlemesi Neticesini Doğuran Diğer Kararlar 105

1.2.7.2.3.1. ....................................... 34. Maddenin Geniş Yorumlanması 106

1.2.7.2.3.2. ....................... Kanun Alanının 34. Maddeye Hasredilmemesi 109

1.2.7.2.3.2.1. ...................................................... Genel Olarak 109

1.2.7.2.3.2.2. ........ Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması ve
Başlangıç Hükümleri..................................... 111

1.2.7.2.3.2.2.1. .............. Ana Hatlarıyla Yeni Bir
Merhale................................. 111

1.2.7.2.3.2.2.2. .. Anayasallık Bloku ve Kapsamı 112

1.2.7.2.3.2.2.3. . 1971 Kararı ve Kanun Alanının
Genişlemesi........................... 117

1.2.7.2.3.3. ............................. Menfi Yetkisizlik (Incompétence négative) 119

1.2.7.2.3.3.1. ...................................................... Genel Olarak 119

1.2.7.2.3.3.2. ....................... Terimin Çıkış Noktası ve Anlamı 120

1.2.7.2.3.3.3. .............................. Menfi Yetkisizliğin Kapsamı 121

1.2.7.2.3.3.4. ................................................. İçtihadın Değeri 122

1.2.7.2.3.3.5. ................................................... Örnek Kararlar 123

1.2.7.3. .................................................................................. Conseil d’État’nın Yaklaşımı 128

1.2.7.4. .................................................................................................. Geriye Dönüş mü? 134

1.2.7.4.1. ............................................................................................ Genel Olarak 134

1.2.7.4.2. .............................................................. Bir Gözden Geçiriş: 2005 Kararı 137

1.2.7.4.2.1. .................................................................... Kanunun Kalitesi 138

1.2.7.4.2.2. ................................. Kararname Alanında Çıkarılan Kanunlar 143

1.2.7.5. ......................................................................................................... Son Görünüm 146

İKİNCİ BÖLÜM

TÜRKİYE’DE YÜRÜTMENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİ

2.1. 2017 ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİNDEN ÖNCE YÜRÜTMENİN DÜZENLEME YETKİSİ 149

2.1.1. ....................................................................................................................... Genel Olarak 149

2.1.2. ......................................................................... Osmanlı’da Yeni Bir Devre: Kanun-ı Esasî 151

2.1.3. ......................................................................... 1921 ve 1924 Teşkilat-ı Esasiye Kanunları 154

2.1.4. ..................................................................................................... 1961 Anayasası Dönemi 157

2.1.5. ............................................................................ 1982 Anayasasında Düzenleyici İşlemler 159

2.1.5.1. ....................................................................... Yürütmenin Güçlendirilmesi Eğilimi 159

2.1.5.2. ....................................................... Yürütmenin Düzenleyici İşlemlerinin Mahiyeti 161

2.1.5.2.1. ............................................................................................ Genel Olarak 161

2.1.5.2.2. ... Yürütmenin Asli Düzenleme Yetkisi Bulunmayışına Yönelik İstisnalar 162

2.1.5.2.3. ....................................... Yürütmenin Mahfuz Düzenleme Yetkisine Dair 164

2.1.5.3. ........................................................ Yürütmenin Düzenleyici İşlemlerinin Çeşitleri 166

2.1.5.3.1. .................................................................. Kanun Hükmünde Kararname 166

2.1.5.3.1.1. ................................. Olağan Kanun Hükmünde Kararnameler 167

2.1.5.3.1.1.1. ..................................................... Yetki Unsuru 168

2.1.5.3.1.1.2. ..................................................... Konu Unsuru 168

2.1.5.3.1.1.3. ................................................. Çıkarılma Usulü 169

2.1.5.3.1.1.4. .................................................. Hukuki Niteliği 170

2.1.5.3.1.1.5. ............................................................ Denetimi 171

2.1.5.3.1.1.6. .. Yasama Yetkisinin Devredilmezliği Yönünden 172

2.1.5.3.1.2. ............. Olağanüstü Dönem Kanun Hükmünde Kararnameleri 173

2.1.5.3.1.2.1. ..................................................... Yetki Unsuru 174

2.1.5.3.1.2.2. ..................................................... Konu Unsuru 175

2.1.5.3.1.2.3. ............................................ Denetim Yönünden 176

2.1.5.3.2. ............................................................... Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi 179

2.1.5.3.3. ...................................................................................................... Tüzük 181

2.1.5.3.4. .............................................................................................. Yönetmelik 184

2.1.5.3.5. ...................................................................... Adsız Düzenleyici İşlemler 186

2.2. 2017 ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİNDEN SONRA YÜRÜTMENİN DÜZENLEME YETKİSİ 187

2.2.1. ......................................................................................... Anayasa Değişikliğinin Öncülleri 187

2.2.2. .................................................................................... Anayasa Değişikliğinin Münderecatı 191

2.2.2.1. ........................................................................................................ Yasamaya Dair 191

2.2.2.2. ...................................................................................................... Yürütmeye Dair 193

2.2.2.3. ............................................................................................................ Yargıya Dair 195

2.2.3. ................................................................................................ Hükûmet Sisteminin Niteliği 196

2.2.4. ................................................. Yeni Sistemde Düzenleme Yetkisinin Mahiyeti ve Çeşitleri 200

2.2.4.1. ....................................................................... Yürütmenin Asli Düzenleme Yetkisi 201

2.2.4.2. ....................................................................... Yürütmenin Tali Düzenleme Yetkisi 204

2.2.5. ............................................................ Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ve Hukuki Rejimi 209

2.2.5.1. ...................................................... Olağan Dönem Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi 209

2.2.5.1.1. ........................................................................................... Yetki Unsuru 211

2.2.5.1.1.1. ........................................................................... Genel Olarak 211

2.2.5.1.1.2. .................... Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Çıkarma Yetkisi
Devredilebilir mi?.............................................................. 211

2.2.5.1.1.3. ........................... Cumhurbaşkanına Vekâlet Eden Yardımcısı
Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Çıkarabilir mi?................. 214

2.2.5.1.2. ........................................................................................... Konu Unsuru 218

2.2.5.1.2.1. ........................................................................... Genel Olarak 218

2.2.5.1.2.2. ............. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesine Konu Olamayacak
Hususlar............................................................................ 220

2.2.5.1.2.2.1. ............... Temel Hak ve Hürriyetler Bakımından 220

2.2.5.1.2.2.2. . Münhasıran Kanunla Düzenlenmesi Öngörülen
Konular......................................................... 223

2.2.5.1.2.2.3. .............. Kanunda Açıkça Düzenlenen Hususlar 232

2.2.5.1.2.3. ........ Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Çıkarılabilecek Konular 234

2.2.5.1.2.4. ............. Mahfuz Alan Sorunu ve Yasama Yetkisinin Genelliği
Prensibinin Akıbeti............................................................ 237

2.2.5.1.2.4.1........................................................ Genel Olarak 237

2.2.5.1.2.4.2. ............. Mahfuz Alanın Mevcut Olduğu Görüşü 238

2.2.5.1.2.4.3. ................. Mahfuz Alanın Bulunmadığı Görüşü 246

2.2.5.1.2.4.4. ... Mahfuz Alan Tartışmasının Değerlendirilmesi 255

2.2.5.1.3. ............................... Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Hukuki Niteliği 263

2.2.5.1.4. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin Cumhurbaşkanlığı Kararlarından Farkı 265

2.2.5.1.5. ........ Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Normlar Hiyerarşisindeki Yeri 268

2.2.5.2. ...................................................... Olağanüstü hâl Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi 276

2.2.5.2.1 ................................................................. Olağanüstü Hâlin İlan Edilmesi 276

2.2.5.2.2. .................................................. OHAL Kararnamelerinin Hukuki Rejimi 277

2.2.6. .................................................................... Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Denetimi 282

2.2.6.1. ........................................................................................................... Genel Olarak 282

2.2.6.2. ....................................................................................................... Denetim Yolları 283

2.2.6.3. ........................................................................................... Esasa İlişkin Meseleler 285

2.2.6.3.1. ................................................................ Anayasaya Uygunluk Denetimi 286

2.2.6.3.2. ........ Kanunilik Denetimi: Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Kanunların
Hüküm Yönünden Çatışması............................................................... 287

2.2.6.3.2.1. .................. Kanundan Sonra Aynı Konuda Cumhurbaşkanlığı
Kararnamesi Çıkarılması.................................................... 288

2.2.6.3.2.2. ...... Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinden Sonra Aynı Konuda
Kanun Çıkarılması............................................................. 292

2.2.6.4. ............. Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Denetim Rejiminin Değerlendirilmesi 294

SONUÇ.......................................................................................................................................... 299

KAYNAKÇA 309