Sözleşme Özgürlüğünün Emredici Hukuk Kuralları Çerçevesinde Sınırlandırılması

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ

BİRİNCİ BÖLÜM

SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ

§ 1. SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜNÜN FELSEFİ TEMELLERİ

I. GENEL OLARAK

II. ARİSTOTELES VE ST. THOMAS AQUINAS’IN SÖZLEŞME HUKUKU DOKTRİNİNE ETKİLERİ

A) Genel Olarak

B) Aristoteles ve Aquinas’ta Dağıtıcı Adalet ve Düzeltici Adalet

C) Aristoteles ve Aquinas’ta İrade, İrade Özgürlüğü ve Kamu Yararı

D) Değerlendirme

II. ROMA HUKUKUNDA SÖZLEŞME KURUMU VE GEÇ SKOLASTİKLER’İN SENTEZİ

A) Roma Hukukunda Sözleşme Kurumu

B) Geç Skolastikler’in Sentezi

III. DOĞAL HUKUK GELENEĞİNDEKİ DEVAMSIZLIK VE 19. YÜZYILDA YAŞANAN KOPUŞ

A) Doğal Hukuk Geleneğindeki Devamsızlık

B) 19. Yüzyılda Yaşanan Kopuş

1. 19. Yüzyılda Yaşanan Kopuşun Sözleşme Hukuku Doktrinine Etkileri

a. Genel Olarak

b. Taraf İradelerinin Merkeze Yerleştirilmesi ve Sözleşmenin Bağlayıcılığı Sorunu

c. Sözleşmelerde Sebebe Bağlılık Sorunu

d. Sözleşmelerin İçeriği Sorunu

e. Objektif Teorinin Getirdiği Eleştiriler

f. Değerlendirme

§ 2. SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜNÜN SOSYOEKONOMİK TEMELLERİ

I. GENEL OLARAK

II. FEODAL TOPLUMDA SÖZLEŞMENİN YERİ

III. AVRUPA’DA 17. YÜZYILDAN İTİBAREN YAŞANAN DÖNÜŞÜM

A) Dönüşümün Sınıfsal Temeli Olarak Burjuvazi

B) Dönüşümün Felsefi Temeli Olarak Aydınlanma

C) Dönüşümün Ekonomik Temeli Olarak Kapitalizm

1. Burjuva Devrimleri

2. Sanayi Devrimi

a. Birinci Dönem

b. İkinci Dönem

D) Dönüşümün İdeolojik Temeli Olarak Klasik Liberalizm

IV. DEĞERLENDİRME

§ 3. DÖNEMİN BÜYÜK KANUNLAŞTIRMALARINDA SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜNÜN YERİ

I. SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ VE KANUNLAŞTIRMA ARASINDAKİ İLİŞKİ

II. BİRİNCİ DÖNEMİN KANUNLAŞTIRMALARINDA SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ

III. İKİNCİ DÖNEMİN KANUNLAŞTIRMALARINDA SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ

A) Almanya’nın Özgül Hukuk Devleti Anlayışının Etkileri

B) BGB’de ve Dönemin Özel Nitelikli Kanunlarında Sözleşme Özgürlüğü

C) ZGB’de Sözleşme Özgürlüğü

§ 4. DOGMATİK HUKUKTA SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ

I. İRADE ÖZERKLİĞİ, İRADE ÖZGÜRLÜĞÜ VE SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ İLİŞKİSİ

II. ANAYASA HÜKÜMLERİ

III. SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜNÜN ÇEŞİTLİ ANLAMLARI

A) Sözleşme Yapma veya Yapmama Özgürlüğü

B) Sözleşmenin İçeriğini (Konusunu) Düzenleme ve Tipini Belirleme Özgürlüğü

C) Sözleşmenin Şeklini Belirleme Özgürlüğü

D) Sözleşmede Değişiklik Yapma ve Sözleşmeyi Ortadan Kaldırma Özgürlüğü

İKİNCİ BÖLÜM

NİTELİĞİNE GÖRE HUKUK KURALLARI VE EMREDİCİ HUKUK KURALLARINA AYKIRILIĞIN SONUÇLARI

§ 1. NİTELİĞİNE GÖRE HUKUK KURALLARI

I. YEDEK HUKUK KURALLARI

A) Tamamlayıcı Yedek Hukuk Kuralları

B) Yorumlayıcı Yedek Hukuk Kuralları

II. EMREDİCİ HUKUK KURALLARI

A) Genel Olarak

B) Özgürlük ve Sınırlandırma Arasındaki Gerilim

C) Emredici Hukuk Kurallarının Konulması

1. Emredici Hukuk Kurallarının Konulmasında Bir Ölçüt Önerisi: Tahakkümsüzlük Olarak Özgürlük

a. Genel Olarak

b. Tahakküm İlişkisinin Unsurları

c. Müdahalesiz Tahakküm ve Tahakkümsüz Müdahale

d. Bazı Güncel Emredici Hukuk Kuralları Üzerinden Tahakkümsüzlük Olarak Özgürlük Ölçütünün Yetkinliğinin Değerlendirilmesi

aa. Birinci Görünüm Biçimi

cc. İkinci Görünüm Biçimi

aaa. Fiili Bir Müdahale Şeklinde Gerçekleşen Tahakkümün Giderilmesi

bbb. Müdahalesiz Bir Şekilde Gerçekleşen Tahakkümün Giderilmesi

dd. Üçüncü Görünüm Biçimi

2. Sözleşme Özgürlüğünü Emredici Hukuk Kurallarıyla Sınırlandırma Düşüncesinde Neoliberalizmin Açtığı Gedikler

a. Neoliberal Akılsallığın Doğuşu

b. Neoliberal Öznenin İmaliyle Birlikte Sözleşme Özgürlüğüne Verilen Yeni Anlam

c. Sözleşme Kurumuna Neoliberal Akılsallığın Giydirmeye Çalıştığı Yeni Meşruiyet Gömleği: Bilimcilik

D) Emredici Hukuk Kurallarının Tasnifi

1. Emredici Kural ve Yasaklayıcı Kural Ayrımı

2. Tek Taraflı Emredici Hukuk Kuralı ve İki Taraflı Emredici Hukuk Kuralı Ayrımı

§ 2. EMREDİCİ HUKUK KURALLARINA AYKIRILIK SINIRLANDIRMASININ KAPSAMI VE EMREDİCİ HUKUK KURALLARINA AYKIRILIĞIN HÜKÜM VE SONUÇLARI

I. EMREDİCİ HUKUK KURALLARINA AYKIRILIK SINIRLANDIRMASININ KAPSAMI

II. EMREDİCİ HUKUK KURALLARINA AYKIRILIĞIN HÜKÜM VE SONUÇLARI

A) Klasik Anlamıyla Kesin Hükümsüzlük Yaptırımı

B) Kısmi Hükümsüzlük

III. KESİN HÜKÜMSÜZLÜĞÜN SINIRLANDIRILMASINDA AMACA UYGUNLUK

A) Genel Olarak

B) Esnek Hükümsüzlük Teorisi

1. Genel Olarak

2. Mutlak (Sınırsız) Esnek Hükümsüzlük

3. Nispi (Sınırlı) Esnek Hükümsüzlük

4. Esnek Hükümsüzlük Teorisinde Kanunun Amacına Uygun Sınırlandırma ve Benimsenen Yöntemin Eleştirisi

C) Geç Skolastik Sentezde Kanunun Amacına Uygun Sınırlandırma

D) Değerlendirme ve Kanunun Amacına Uygun Sınırlandırma Sorununa Asgari Düzeyde Bir Çözüm Üretme Çabası

SONUÇ

KAYNAKÇA

ÖZET