Meşru Emir Kanunsuz Emir

Anayasal hukuk devletlerinde amirin emir verme yetkisi, keyfi ve sınırsız olarak kullanılamaz. Bu yetkinin kullanılmasında hukukun belirlediği sınırlar içinde kalınması, işlem ve eylemlerde hukuka uygun hareket edilmesi önemlidir. Başta kolluk kuvvetleri ve asker kişiler yönünden olmak üzere tüm kamu görevlerinde istihdam edilenler bakımından disiplinin sağlanmasında emre itaat kadar yetkili amirin emirlerinin yerine getirilmemesi durumunda ilgiliye uygulanacak yaptırımlar, hukuk içinde kalınarak belirlenecektir. Emre itaatsizlik fiilleri, emre itaatsizlikte ısrar suçu ve emre itaatsizlik disiplinsizliğinin unsurları disiplin hukukunda ve ceza hukukunda belirlenmiştir.

Türkiye’de kanunsuz, hukuka aykırı emir ve meşru emir konularının, hiyerarşik yapıda disipliner meslek kolları olan emniyet hizmetleri sınıfında, asker kişiler arasında ve beyaz yakalı devlet memurlarının istihdam edildiği sivil bürokratik örgütlerin bazı üst düzey kamu görevlileri tarafından bile halen yeterince anlaşılamayan veya layıkıyla takdir edilemeyen bir konu olarak güncelliğini koruduğu dikkat çekmektedir.

Modern Türkiye tarihinde 27 Mayıs 1961’de ve 12 Eylül 1980’de askerin hiyerarşik yapısında gerçekleştirilen, kısmen veya tamamen amacına ulaştığı görülen askeri darbeler ile karşılaşılmıştır. Hem devletin hem sivil yaşamın her kademesinde çok olumsuz izler bırakan askeri darbe girişimlerinin sonuncusu ise emir-komuta zinciri kurulamadığı için başarısız olduğu değerlendirilen 15 Temmuz 2016’daki FETÖ hain askeri darbe girişimi olarak tarihteki yerini almıştır. Bu darbeler veya darbe girişimleri hayatın olağan akışında hiyerarşi ve emir kavramlarının çok fark edemediğimiz diğer yüzünü yansıtmaktadır.

Bu çalışmada, kapsamlı ve karmaşık içerikli olan meşru emir, kanunsuz emir ve hukuka aykırı emir konusu kolay anlaşılabilir sadelikte ve içerikte bir el kitabına dönüştürülmüştür. Emir ilgili temel kavramlar bütüncül bir yaklaşımla ele alınmış, üzerinde dikkatle durularak meşru emrin önemi vurgulanmıştır. Özellikle kamu kesiminde çalışan devlet memurları ve kolluk kuvvetlerinde her kademede istihdam edilenlerin emir konusu bağlamında zaman zaman karşılaşabileceği temel hususların bilinmesi, pratik yoldan aydınlatılması amaçlanmıştır.

Askeri ve kolluk hizmetleri ile genel idare hizmetleri sınıfında görev yapan kamu çalışanlarının ihtiyaç duyduğu meşru emir, kanunsuz emir, hukuka aykırı emir, hizmet, vazife, mutlak itaat, konusu suç teşkil eden emrin yerine getirilmemesi, amirin emrinin ve kanunun hükmünün yerine getirilmesi, üst ve astın sorumlulukları, mazeret ve hataya düşme halleri ile milletlerarası ceza hukuku kapsamındaki düzenlemeler ile ilgili temel kavramlar ve gelişmeler Yargıtay’ın ve Danıştay’ın örnek kararları da dikkate alınarak bilimsel ve bütünsel tutarlılık içinde incelenmiş ve aydınlatılmıştı