Savaş Damga Vergisi ve Harçlar Teori ve Uygulama - Nurettin Bilici, Ümit Süleyman Üstün

Damga Vergisi ve Harçlar (Teori ve Uygulama) Savaş Yayınları

 

Önsöz

Damga vergisi ve harçlar, devletlerin kamu geliri olarak vazgeçemedikleri ikiliyi oluşturur.

Damga vergisi açısından; alınma mantığının zayıf olmasından dolayı, zaman zaman bu verginin kaldırılması tartışmaları ortaya çıksa da, damga vergisi, inatla varlığını sürdürmektedir.

Kanun, Damga Vergisinin konusunu “kağıt” olarak tanımlar: bir hukuki sonuç doğurmak amacıyla düzenlenen ve imzalanan kağıtlar... kredi sözleşmeleri, vergi beyannameleri, ücret bordroları gibi.

2015 yılı itibarıyla, toplam vergi gelirlerinin %3'e yakın kısmı (12,2 milyar TL) damga vergisinden toplanmıştır.

Harçlara gelince; harç almanın mantığı çok daha belirgindir: “Kamu hizmeti veriyorum, harç alıyorum.” “Tapuda verdiğim hizmetler için tapu harcı, mahkemede yargı harcı, noterde noter harcı...”

2015 yılı itibarıyla harçlardan toplanan hasılat 17,3 milyar TL'yi bulmuştur. Bu tutar toplam vergi gelirlerinin %4'e yakın kısmına tekabül etmektedir. Bu rakama belediye harçları gibi yerel harçların da dahil edilmesi durumunda rakam %5'i bulacaktır.

Öyleyse bu kitap, 2015 yılı itibarıyla toplam kamu gelirlerinin %7'ye yakın kısmını (30 milyar TL) toplayan bir vergi ile harçları inceleme konusu yapmaktadır.

Bu iki grup kamu gelirinin, insanların günlük yaşamına etkisi, toplam kamu gelirleri içindeki payından çok çok daha fazladır. Herhalde, ülkede yaşayan yetişkin insanlardan harç ve (veya) damga vergisine muhatap olmayan kimse yoktur. Tapuya uğramasanız bile; mahkemede veya noterde, veya bankada veya emniyette veya trafik idaresinde veya yurt dışına çıkarken; yani bir yerlerde, damga vergisi ve (veya) harç size “merhaba” diyecektir.

Bu kitap, içinde son derece teknik düzenlemeleri barındıran damga vergisi ve harçlar konusunu, kolay anlaşılır bir dille anlatmayı amaçlamaktadır. Özellikle, tüm hukuk hayatını kapsamı içine almaya çalışan damga vergisi konusunda, uygulamada sık sık anlaşmazlıklar ve akabinde uyuşmazlıklar yaşanmaktadır. Kitap içinde uyuşmazlığa sebep olan tartışmalı hususlar açıklanırken, gerekli olduğu ölçüde, yargı kararlarına, İdarenin tutumuna ve kendi şahsi görüşlerimize de yer verilmiştir.

Kitabın yazarlarından birisi deneyimli bir noterin oğludur. Yani damga vergisi ve harç sohbetlerinin eksik olmadığı bir aile ortamında büyümüştür. Bu birikim yazılan kitaba da yansıtılmıştır.

Kitap yazılırken ülkemizdeki Adalet Meslek Yüksekokullarında okutulan “Damga Vergisi ve Harçlar Bilgisi” dersinin muhtevası ve bu okullarda okuyan öğrencilerimizin bilgi ihtiyacı göz önünde tutulmuştur.

Kitabın öğrencilerimize ve diğer okuyucularına yararlı olmasını diliyoruz.

 

Prof. Dr. Nurettin BİLİCİ - Doç. Dr. Ümit Süleyman ÜSTÜN

İÇİNDEKİLER

BİRİNCİ BÖLÜM

DAMGA VERGİSİ

Birinci Başlık

DAMGA VERGİSİNİN ANLAMI VE ÖNEMİ

1. Damga Vergisi Kavramı ve Mevzuatı 3

2. Damga Vergisinin Önemi 4

3. Damga Vergisinin Gelir-Servet- Harcama

Vergileri Ayrımındaki Yeri 5

4. Damga Vergisinin KDV, ÖTV, BSMV'den Farkı 6

5. Damga Vergisinin Niteliği: Vergi mi, Harç mı,

Resim mi? 6

6. Damga Vergisinin Varlık Nedeni 8

İkinci Başlık

DAMGA VERGİSİNİN KONUSU (1)

1. Kağıt Kavramı 9

2. Akitlerle İlgili Kâğıtlar 11

A. Belli Parayı İhtiva Eden Akitler 11

B. Belli Parayı İhtiva Etmeyen Akitler 13

3. Kararlar ve Mazbatalar 14

4. Ticari İşlemlerde Kullanılan Kâğıtlar 14

5. Makbuzlar 16

6. Diğer Kâğıtlar 17

7. Mektuplar, Şerhler 18

A. Mektuplar 18

B. Şerhler 19

8. Kağıt Kavramı Elektronik Ortamda Düzenlenen

Kağıtları da Kapsar 19

9. Damga Vergisine Tabi Kâğıtların Bir Nüshadan

Fazla Düzenlenmesi 21

A. Genel Olarak 21

B. Nüsha ve Suret Ayrımı 22

a. Nüsha Kavramı 22

b. Suret Kavramı 23

c. Vergi İdaresinin Tutumu 23

Sorular 25

Test Soruları 25

Klasik Sorular 26

Üçüncü Başlık

TEK KAĞITTA; FAZLA İMZA, FAZLA İŞLEM VE

1. Kağıtta Birden Fazla İmza Bulunması 27

2. Birden Fazla İmza, Tek Vergi: Birden Fazla İmza

Atılsa da (Temsilci Sayısı Birden Fazla Olsa da)

Tek İmza Sayılır 28

3. Birden Fazla İmza, Birden Fazla Vergi 29

4. Aynı Kağıtta Birden Fazla Akit ve İşlem Bulunması 30

A. İşlemler Birbirinden Farklıysa 30

B. İşlemler Birbiriyle Bağlantılıysa 32

5. Aynı Kağıt Üzerinde Birden Fazla Kişiyle

DAMGA VERGİSİNİN KONUSU (2)

KAĞITTA DEĞİŞİKLİKLER 14

Aynı İşlemin Yapılması 35

6. Damga Vergisine Tabi Olmuş Kağıtlarda Sonradan

Ortaya Çıkan Değişiklikler 36

7. Kağıttaki İşleme Bir Başka Kişinin İşlemi Eklenirse 36

8. Kağıttaki Para Miktarı Artar, Azalırsa 37

9. Kâğıtların Hükümlerinin Değiştirilmesi 37

10. Kâğıtların Hükümlerinin Uzatılması 38

11. Kâğıdın (Sözleşmenin) Devri 40

12. Kâğıdın (Sözleşmenin) Bozulması 40

13. Süresi Kendiliğinden Uzayan Kağıtlar Damga

Vergisinin Konusuna Girmez 41

Sorular 43

Test Soruları 43

Klasik Sorular 46

Dördüncü Başlık

VERGİYİ DOĞURAN OLAY, MATRAH

I. VERGİYİ DOĞURAN OLAY 47

1. Kağıdın Düzenlenmesi 48

2. Yurt Dışında veya Türkiye'deki Elçilik ve

Konsolosluklarda Düzenlenen Kağıtlar

(Damga Vergisinin Yer Bakımından Uygulanması) 49

3. Kağıdın Gerçek Mahiyeti 51

II. DAMGA VERGİSİNDE MATRAH 53

1. Ön Bilgi 53

2. Nispî Vergilemede Matrah: Kağıtta Yazılı “Belli Para” 54

3. “Belli Para” Gösterilme Mecburiyeti Olan Kağıtlar 54

4. “Belli Para” Gösterilmiş mi? 55

5. Sözleşme Döviz Cinsinden Düzenlenmişse 56

6. Sözleşme Üzerindeki Para Miktarı Belli mi? 57

7. Sözleşmede Yazılı Cezai Şart ve Teminat Damga

Vergisi Matrahına Dahil Olur mu? 59

8. Katma Değer Vergisi ve Diğer Dolaylı Vergiler

Damga Vergisi Matrahına Dahil Olur mu? 60

Sorular 62

Test Soruları 62

Klasik Sorular 64

VERGİNİN MÜKELLEFİ, SORUMLUSU VE

I. DAMGA VERGİSİNİN MÜKELLEFLERİ 65

1. Düzenli Damga Vergisi Mükellefleri 65

2. Düzensiz Damga Vergisi Mükellefleri 67

3. Resmi Daireler Düzenli Vergi Mükellefidir

Ancak Vergiyi Kişiler Öder 68

II. DAMGA VERGİSİNDE SORUMLULUK 70

1. Genel Olarak 70

2. Resmi Dairelerin ve Noterlerin Sorumluluğu 71

3. Düzenli Damga Vergisi Mükelleflerinin Yaptıkları

Beşinci Başlık

KONTROL ÖDEVLİLERİ

İşlemlerle İlgili Sorumluluk 71

4. Kâğıtları İbraz Edenlerin Sorumluluğu 72

5. Birden Fazla Kişi Tarafından İmza Edilen Kağıtlarda

Müteselsil Sorumluluk 73

6. Yabancı Memleketlerde... Düzenlenen Kağıtlarda

Sorumluluk 74

III. DAMGA VERGİSİNDE KONTROL ÖDEVLİLERİ 75

1. Genel Olarak 75

2. Noterlerin Sorumluluğu ve Kontrol Ödevleri 76

A. Düzenleme İşlemlerinde Sorumluluk 76

B. Onaylama (Tasdik) İşlemlerinde Kontrol Görevi 76

3. Diğer Kurum ve Kuruluşların Kontrol Görevi 78

Sorular 79

Test Soruları 79

Klasik Sorular 82

Altıncı Başlık

DAMGA VERGİSİNİN ORANLARI

VE ÖDEME ŞEKİLLERİ

I. DAMGA VERGİSİNİN ORANLARI 83

1. Nispî Vergi 83

2. Maktu Vergi 84

3. Tek Kağıttan Alınacak Damga Vergisinin Üst Sınırı 85

4. Maktu Vergilerde Otomatik (Olağan) Yıl Sonu Artışları 87

5. Damga Vergisi Oran ve Miktarlarının Bakanlar Kurulu

Kararıyla Artırılması 87

6. İhaleli İşlerde Damga Vergisi Yükü 88

7. Özel Durumlar 89

II. DAMGA VERGİSİNİN ÖDEME ŞEKİLLERİ 90

1. Basılı Damga Konulması Yoluyla Ödeme 90

2. İstihkaktan Kesinti Yoluyla Ödeme 91

3. Makbuz Karşılığı Ödeme (Beyan Yoluyla Ödeme) 92

Sorular 95

Test Soruları 95

Klasik Sorular 98

Yedinci Başlık

DAMGA VERGİSİNDE İSTİSNALAR

1. DVK'ye Ek (2) Sayılı Tabloda Yazılı Sınıflama 99

2. Resmi İşlerle İlgili Kağıtlar 100

3. “Küçük İşler” İstisna Kapsamındadır 100

4. Bazı Sektörleri Destekleme Amaçlı İstisnalar 101

5. “Büyük Adam Olma”yı Teşvik Amaçlı İstisnalar 102

6. Döviz Kazanmayı Teşvik Amaçlı İstisnalar 104

A. İhracat İşlemleri 104

B. Yabancı Para ile Finanse Edilen İşler 105

C. Diğer 106

D. Döviz Kazandırıcı Faaliyetlerin

Gerçekleştirilmemesi 107

7. Yurt Dışından Kredi Kullanımı İçin

Düzenlenen Kağıtlar 108

A. Yurt Dışından Kredi Temini 108

B. Türk Bankasının Yurt Dışındaki Şubesinden

Sağlanan Kredi Yabancı Ülkeden Sayılır mı? 109

8. Diğer İstisnalar 111

9. Damga Vergisi Kanunu Dışında Uygulanan İstisnalar 111

Sorular 113

Test Soruları 113

Sekizinci Başlık

DAMGA VERGİSİNİN İADESİ, MÜEYYİDELER

I. KAĞITLARIN GEÇERSİZ KALMASI, DAMGA

VERGİSİNİN GERİ ALINMASI 115

1. Damga Vergisi Hesabında Hata 116

2. Damga Vergisine Tabi Kağıt (Sözleşme)

Onaya Tabi İse 116

3. Vergisi Ödenen Sözleşme İptal Edilirse Ödenen

Damga Vergisi Geri Alınabilir mi? 117

A. Vergi İdaresinin Görüşü 118

B. Mükellef Lehine Sonuçlanan Dava Örnekleri 119

C. Mükellef Aleyhine Sonuçlanan Dava Örnekleri 121

D. Doktrin Görüşü 121

a) Hükmünden Hiç Faydalanılmayan Kağıtlar 121

b) Hükmünden Tamamen veya Kısmen

E. Şahsi Görüşümüz 123

F. Geri Verme Hata Düzeltme Hükümleri

Çerçevesinde Yapılabilir mi? 124

II. CEZALAR, ZAMANAŞIMI, GİDER YAZMA 125

1. Damga Vergisinde Müeyyideler 125

2. Uyuşmazlıklar 126

3. İstihkakı Üzerinden Damga Vergisi Kesilen Kişi

Dava Açabilir mi? 126

4. Bölüşülen Damga Vergisi İçin Düzenlenen Faturada

KDV Hesaplanır mı? 127

Faydalanılan Kağıtlar 122

5. İnceleme Sonucu Yakalanan Damga Vergileri Gider Yazılabilir mi? 127

6. Damga Vergisi ve Cezalarında Zamanaşımı 128

A. Damga Vergisinin Zamanaşımına Uğraması 128

B. Damga Vergisine İlişkin Cezalarda Zamanaşımı 130

Sorular 131

Klasik Sorular 131

İKİNCİ BÖLÜM

HARÇLAR

Birinci Başlık

ÖN BİLGİLER

1. Harçların Vergi Gelirleri İçindeki Ağırlığı 135

2. Harç Kavramı 137

3. Harç ve Vergi 137

4. Harç ve Resim 138

5. Harç ve Parafiskal Gelir 138

6. Harç, Şerefiye, Harcamalara Katılma Payı 139

7. Harçlar ve Damga Vergisi 139

8. Harç Çeşitleri 140

9. Harç Örnekleri 141

10. Harç Miktarları, Harçların Ödenmesi, İstisnalar 142

Sorular 143

Klasik Sorular 143

YARGI HARÇLARI HAKKINDA ÖN BİLGİ (YARGI HARÇLARININ BİRİNCİ GRUBU)

I. YARGI HARCI KAVRAMI VE

TÜRK YARGI SİSTEMİ 146

1. Yargı Harçları Kavramı 146

2. Türkiye'de Yargı 146

3. İkili Yargılama Sisteminden Üçlü Yargılama

(İstinaf) Sistemine 148

II. MAHKEME HARÇLARI 149

1. Ön Bilgi 149

2. Başvurma Harcı 149

3. Başvurma Harcına İlişkin Bazı Özellikli Durumlar 151

4. Celse Harcı 152

5. Karar ve İlam Harcı 153

6. Temyiz, İstinaf ve İtiraz Harçları 155

A. Olağan Kanun Yolları Harçları 155

a. Başvuru Harcı 155

b. Karar ve İlam Harcı 156

B. Olağanüskü Kanun Yolları Harçları 157

7. Keşif Harcı 158

Sorular 159

Test Soruları 159

Klasik Sorular 163

İkinci Başlık

MAHKEME HARÇLARI

Üçüncü Başlık

İCRA VE İFLAS HARÇLARI

(YARGI HARÇLARININ İKİNCİ GRUBU)

1. Kavramlar 165

2. Takip Çeşitleri 165

A. İlamsız İcra Takibi 166

B. İlamlı İcra Takibi 167

3. İcra Süreci Nasıl Çalışır? 167

4. İcra Harçları 168

A. İcraya Başvurma Harcı 168

B. Peşin Harç 168

C. İcranın Yerine Getirilmesi Harcı 169

D. Tahsil Harcı 170

E. Cezaevi Harcı 171

F. İdare Harcı 171

3. İflas Harçları 172

 

4. Konkordato Harçları 173

5. Haciz, Teslim ve Satış Harçları 173

Sorular 174

Test Soruları 174

Cezaevi Harcı Anayasa'ya Aykırı mıdır? 176

YARGI HARÇLARININ 3, 4. GRUBU VE

Dördüncü Başlık

YARGI HARÇLARINA İLİŞKİN

ORTAK DÜZENLEMELER

I. 3. VE 4. GRUP YARGI HARÇLARI 180

1. Kayıt ve Tescil Harçları 180

2. Kayıt ve Belge Suretleri ve Tasdikname Harcı 181

3. Diğer Yargı Harçları 181

A. Suret Harçları 181

B. Muhafaza Harçları 181

C. Defter Tutma Harçları 181

D. Miras İşlerine Ait Harçlar 182

E. Vasiyetname Tanzimine İlişkin Harçlar 182

II. YARGI HARÇLARINA İLİŞKİN ORTAK

DÜZENLEMELER 183

1. Harçların Mükellefi 183

2. Ödenen Harcın Haksız Olan Tarafa Yükletilmesi 184

A. Açılan Davanın Kazanılması 184

B. Açılan Davanın Kaybedilmesi 186

C. Davayı Kaybeden Kamu İdaresi İse 186

3. Yargı Harçlarının Matrahı 187

4. Matrahın Fazla Olduğu Anlaşılırsa 188

5. Yargı Harçlarının Ödenme Usulü 189

6. Maktu Harçların Ödenme Zamanı 190

7. Nispi Harçlarda Ödeme Zamanı 190

8. Harç Zamanında Ödenmezse veya Fazladan Ödenirse 191

9. Yargı Harçlarında İstisna ve Muafiyetler 192

Sorular 194

Test Soruları 194

Klasik Sorular 199

İnsan Haklarına Aykırı Harç Uygulamasından

Vazgeçilmesi 200

Beşinci Başlık

NOTER HARÇLARI

(İkinci Grup Harçlar)

1. Noterlik Görevinin Niteliği 203

2. Noter Bir Gelir Vergisi Mükellefidir 204

3. Noter Aynı Zamanda Vergi Sorumlusudur 204

4. Noterlik Harçlarında Konu, Muaflık 205

5. Harç Alma Ölçüleri 206

A. Nispi Noter Harçları 206

B. Maktu Noter Harçları 207

6. Noter Harcının Mükellefi, Ödenmesi ve Bazı Özellikli Durumlar 207

7. Noterlerin Denetimi 208

Altıncı Başlık

VERGİ YARGISI VE TAPU VE KADASTRO HARÇLARI (Üçüncü ve Dördüncü Grup Harçlar)

I. VERGİ YARGISI HARÇLARI

(Üçüncü Grup Harçlar) 212

1. Ön Bilgi 212

2. Konu, Mükellef ve Harç Çeşitleri 212

3. Vergi Yargısı Harçlarının Ödenmesi 213

4. Vergi Yargısı Harçlarının Geri Alınması 214

II. TAPU VE KADASTRO HARÇLARI (Dördüncü Grup Harçlar) 217

1. Konu ve Mükellef 217

2. Harç Alma Ölçüleri ve Matrah 218

3. Harcın Ödenmesi 219

4. Güvenlik Önlemleri 220

5. İstisnalar 221

Sorular 223

Klasik Sorular 223

Yedinci Başlık

5. 6. 7. 8. 9. GRUP HARÇLAR

I. KONSOLOSLUK HARÇLARI (BEŞİNCİ GRUP HARÇLAR) 226

1. Konu, Mükellef 226

2. Harç Alma Ölçüleri 226

3. Ödeme, İstisnalar 227

II. PASAPORT, İKAMET TEZKERESİ, VİZE VE DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI TASDİK HARÇLARI (ALTINCI GRUP HARÇLAR) 228

1. Konu, Mükellef 228

2. Harcın Ölçüleri 228

3. Ödeme Usûlü, İstisnalar 229

III. GEMİ VE LİMAN HARÇLARI (YEDİNCİ GRUP HARÇLAR) 230

1. Konu 230

2. Mükellef 230

3. Harç Alma Ölçüleri 230

4. Ödeme 231

5. İstisnalar 232

6. Harçtan İndirimler 232

IV. İMTİYAZNAME, RUHSATNAME VE DİPLOMA HARÇLARI (SEKİZİNCİ GRUP HARÇLAR) 234

1. Mükellef, Konu 234

2. Harç Alma Ölçüleri, Ödeme 235

3. Yeniden Harç Alınması, Harçların Geri Verilmesi 235

V. TRAFİK HARÇLARI (DOKUZUNCU GRUP HARÇLAR) 236

1. Konu, Mükellef, Harç Alma Ölçüleri, Ödeme 236

2. İstisnalar 236

VI. HARÇLARLA İLGİLİ ORTAK HÜKÜMLER 237

1. Harçların Tahsili, Sorumluluk, Vergi Dairesine Yatırılması, Denetim 237

2. Özel Kanunlarda Yazılı İstisnalar 238

Sorular 239

Sekizinci Başlık

BELEDİYE HARÇLARI VE KATILMA PAYLARI I. BELEDİYE HARÇLARI 242

1. İşgal Harcı (BGK m. 52-57) 242

2. Tatil Günlerinde Çalışma Harcı (BGK m. 58-62) 242

3. Kaynak Suları Harcı (BGK m. 63-66) 242

4. Tellallık Harcı (BGK m. 67-71) 242

5. Hayvan Kesimi, Muayene ve

Denetleme Harcı (BGK m. 72-75) 243

6. Ölçü ve Tartı Aletleri Harcı (BGK m. 76-78) 243

7. İmar İle İlgili Harçlar (BGK m. 80) 243

8. Diğer Harçlar (BGK 79-85) 244

II. HARCAMALARA KATILMA PAYLARI (BGK m. 86-94) 246

III. BELEDİYELER, KANUNDA YAZILI HARÇLARIN DIŞINDA HARÇ-ÜCRET ALABİLİRLER Mİ? 247

1. Belediyeler Mezarlık Ücreti Alabilir mi? 247

2. Belediyelerin; Ruhsat, İşyeri Açma, Fenni Muayene

ve İtfaiye Ücreti gibi Ücretler Talep Etmesi 248

A. İşyeri Açma Harcı ve Ruhsat Harcı

B. İtfaiye Ücreti ve Fenni Muayene Ücreti

IV. TOKİ'Yİ BESLEYEN HARÇ: YURT DIŞINA ÇIKIŞ HARCI 250

Sorular 251

EKLER 253

EK 1: Bölüm Sonu Soruları Cevapları 253

EK 2: Kitap Okunurken Yararlanılması Gerekli Mevzuat 260

EK 3: Damga Vergisine Tabi Kağıtlar Tablosu 261

EK 4: Damga Vergisinden İstisna Kağıtlar Tablosu 264

EK 5: Harçlar Kanunu Tarifesi (Kısaltılmış Hali) 271

EK 6: Değerli Kağıtlar Tablosu 280

EK 7: Yeniden Değerleme Oranları 281

EK 8: Noterlik Ücret Tarifesi (01.03.2016'dan itibaren geçerli) 282

KAYNAKÇA 285

KAVRAM DİZİNİ 291

Açısından 249

ŞEMA VE TABLOLAR LİSTESİ

Şema 1 : Damga Vergisinin Ödeme Şekilleri ve Süreleri 94

Şema 2 : Türk Yargı Sistemi 147

Şema 3 : İcra Takipleri 166

Şema 4 : Vergi Yargısı Harçları 213

Tablo 1 : Harç Gelirleri 136